Món Nhật Bản


Nghệ thuật tranh khắc gỗ của Nhật Bản Ukiyo-e và lịch sử hình thành

Nếu từng đặt chân đến đất nước Nhật Bản, chắc chắn có lần bạn đã được nhìn thấy Ukiyo-e, còn gọi là tranh phù thể, một loại tranh khắc gỗ truyền thống nổi tiếng trong vô vàn loại hình nghệ thuật của xứ sở Mặt Trời mọc.

Ukiyo-e là gì?

Ukiyo-e là một loại nghệ thuật tranh khắc khắc gỗ của Nhật Bản được ra đời trong khoảng thế kỷ từ 17 đến 20, trong đó mô tả những chủ đề về phong cảnh, những câu chuyện trong lịch sử, về các nhà hát hay các khu vui chơi giải trí. Đề tài trong Ukiyo-e thường là đề tài về hưởng thụ, với những cảnh chính diễn ra trong nhà hát, quán ăn, phòng trà và nhân vật chính thường là kỹ nữ, diễn viên, geisha hoặc là sumo…

ukiyoe-nghe-thuat-tranh-khac-go-cua-nhat-ban-phan-1

Lịch sử của Ukiyo-e

Nghệ thuật tranh khắc gỗ của Nhật Bản ukiyo-e bắt nguồn từ thời kì Edo (1600-1868) dưới sự thống trị của Mạc phủ Tokugawa, một thời kỳ mà nước Nhật có thể nói là tách biệt hoàn toàn với thế giới bên ngoài. Cái tên Ukiyo-e bắt nguồn từ Ukiyo, với chữ uki nghĩa là “ưu” trong Phật giáo đã chuyển thành chữ uki nghĩa là “phù”.

Đó là một thế giới nơi mà con người chỉ quan tâm đến những thú vui hưởng lạc, thả trôi theo dòng đời. Ukiyo-e - đúng với cái tên của nó, là một hình thức nghệ thuật gắn liền với sự hưởng thụ, lấy đề tài là nhà hát, quán ăn, phòng trà, với nhân vật chính là các diễn viên và kỹ nữ.

ukiyoe-nghe-thuat-tranh-khac-go-cua-nhat-ban-phan-1

Nhiều tác phẩm của các hoạ sĩ như Utamaro và Sharaku trên thực tế là những tấm hình quảng cáo cho các màn diễn mới ở nhà hát, hoặc chân dung các nghệ sĩ nổi tiếng, các geisha được yêu thích…

Trong suốt nửa sau thế kỷ 17, hình thức hội hoạ này trở nên cực kỳ phổ biến ở trung tâm Edo, bắt đầu từ những tác phẩm đơn sắc sumizuri-e của Hishikawa Moronobu vào thập kỷ 70. Đầu tiên người ta dùng mực Ấn độ, sau đó dùng bút lông tô màu lên theo phương pháp thủ công. Mãi cho đến thế kỷ 18, Suzuki Harunobu mới phát triển phương pháp để tạo ra nishiki-e, tranh khắc gỗ màu.

ukiyoe-nghe-thuat-tranh-khac-go-cua-nhat-ban-phan-1

Ban đầu Ukiyo-e chỉ là tranh vẽ nhưng đến thế kỉ XVIII thì tranh khắc gỗ với các đề tài ukiyo (là cách hình dung về cuôc đời như một cỗi phù sinh vô thường, do vậy cần tận hưởng nó trong từng khoảnh khắc) trở nên phổ biến, đến mức danh từ Ukiyo-e hầu như được dùng chỉ riêng loại tranh khắc gỗ như môt nghệ thuật mới dành cho đại chúng.

ukiyoe-nghe-thuat-tranh-khac-go-cua-nhat-ban-phan-1

Nói tới các bậc thầy tiêu biểu của thể loại tranh này, không thể không nhắc đến Hokusai. Với di sản năm trăm tập tranh chứa tới 30.000 bức, Hokusai đúng là một con người cuồng họa như ông vẫn thường tự xưng: "Gakyojin" (họa cuồng nhân).

Hokusai xuất thân từ tầng lớp thủ công, là con của một người làm gương. Ông nghiên cứu kĩ thuật của các trường phái hội họa khác nhau ở Nhật Bản và cả tranh khắc Hà Lan. Phong cách của ông phần nào mang dấu ấn của hội họa phương Tây nhưng rồi sau nay chính tranh của ông lại tác động lại nền hội họa ấy.

ukiyoe-nghe-thuat-tranh-khac-go-cua-nhat-ban-phan-1

Công đoạn hoàn thiện một bức Ukiyo-e

Một bản in Ukiyo-e muốn hoàn thiện phải trải qua khá nhiều công đoạn. Theo phương pháp truyền thồng thì cần ít nhất ba người để hoàn thành một tác phẩm. Đầu tiên, người họa sĩ phải vẽ một bản gốc bằng mực đen (sumisen). Người ta dựa vào đó tạo ra bản hanshita.

Bản này sau đó sẽ được thợ khắc horishi dán sấp vào một phiến gỗ và cắt bỏ những phần trắng, để lại bức hoạ ngược trên phiến gỗ gọi là sumiita. Nó dùng để in những đường viền đen. Bản đầu tiên gọi là kyogo-zuri sẽ được đưa cho hoạ sĩ để kiểm tra lại lần cuối và hoàn thiện bản khắc.

ukiyoe-nghe-thuat-tranh-khac-go-cua-nhat-ban-phan-1

Nếu là tranh đen trắng thì đến đây có thể coi là hoàn thành. Còn nếu là tranh màu thì công việc mới chỉ bắt đầu. Những tấm iroita được tạo ra dựa trên bản khắc gỗ này, mỗi tấm sử dụng cho một mảng màu của tranh. Surishi tô màu lên những miếng gỗ dưới sự giám sát chỉ đạo của hoạ sĩ trước khi chúng được đưa vào sử dụng. Nguyên tắc in màu là đi từ màu sáng đến các màu tối hơn và từ những hoạ tiết nhỏ đến các hoạ tiết lớn.

Một vài nghệ sĩ và nhà in vẫn bị phạt vì sản xuất những tác phẩm Ukiyo-e mang tính gợi dục. Ngày nay, những bức tranh Ukiyo-e được bày bán rất nhiều trên đường phố Nhật Bản, trở thành quà lưu niệm đc du khách yêu thích. Sự mến mộ của du khách thập phương với loại hình nghệ thuật này đã góp phần cứu nghệ thuật tranh khắc gỗ của Nhật Bản Ukiyo-e khỏi đà diệt vong như thế.

4,137 chars | 2018/03/29 08:50

Xem thêm bài viết liên quan

Nghệ thuật tranh nhuộm Katazome

Nghệ thuật tranh nhuộm Katazome

24/05/2017, Thủ công Nhật Bản
kỹ thuật Katazome chắc chắn bắt đầu từ việc tạo in hoa văn trên vải là lụa để may trang phục trước, sau đó mới được các họa sĩ ứng dụng để làm tranh. Lối in hoa văn trên vải bằng sáp của người H’mong, người Dao và vài sắc tộc khác ở Việt Nam, lối in vải Batik ở Indonesia cũng có nhiều nét tương t...
Tượng búp bê chibi Nhật Bản dùng dịp nào?

Tượng búp bê chibi Nhật Bản dùng dịp nào?

12/07/2019, Thủ công Nhật Bản
Tượng chibi Nhật Bản là một món hàng được người Nhật Bản vô cùng yêu thích bởi vẻ đáng yêu, dễ thương và cũng hết sức ý nghĩa của nó. Hôm nay, monnhatban.com sẽ đưa các bạn đến với thế giới tượng búp bê chibi Nhật Bản rất hot tại đất nước này nhé.
Các loại tượng Chibi Nhật Bản

Các loại tượng Chibi Nhật Bản

11/07/2019, Thủ công Nhật Bản
Đối với Nhật Bản thì vào những dịp quan trọng họ thường làm tượng chibi điêu khắc 3D có khuôn mặt y đúc người được nhận. Vậy có tất cả bao nhiêu loại tượng chibi và ý nghĩa của các loại tượng mang lại như thế nào thì hãy cùng monnhatban.com tìm hiểu xem nhé ! Chibi có lẽ không còn là một từ ng...
Kỹ thuật nhào giấy Momigami của Nhật Bản

Kỹ thuật nhào giấy Momigami của Nhật Bản

24/07/2015, Thủ công Nhật Bản
Nếu giấy cũng được cọ xát, nó sẽ trở nên mềm mại và sẽ trở nên mạnh mẽ. Để sợi giấy Nhật Bản là mạnh mẽ và linh hoạt thì sử dụng kỹ thuật momigami là phù hợp.
Ukiyo-e nghệ thuật tranh khắc gỗ truyền thống của Nhật Bản phần 2

Ukiyo-e nghệ thuật tranh khắc gỗ truyền thống của Nhật Bản phần 2

29/03/2018, Thủ công Nhật Bản
Bộ tranh Fuji đầu tiên mang tên Ba mươi sáu cảnh núi Phú Sĩ ( gồm tất cả 46 tác phẩm) ra đời là một tiếng vang lớn, vượt qua biên giới của xứ sở nơi ngọn Phú Sĩ ngự trị, tác động sâu sắc đến trào lưu hội họa đương thời ở châu u, đưa ông trở thành một danh họa vĩ đại trong làng hội họa thế giới. K...
Tượng Chibi Thú Cưng Nhật Bản

Tượng Chibi Thú Cưng Nhật Bản

25/07/2019, Thủ công Nhật Bản
Trong cuộc sống của mỗi người hiện nay, các con vật thú cưng luôn được mọi người yêu mến, chúng luôn vui đùa tạo cho chúng ta cảm giác vô cũng thoải mái, Nhưng không phải ai cũng có điều kiện để nuôi một con thú cưng bên mình, không gian chật chội, hay bị dị ứn...
Những điều bạn chưa biết về giấy thủ công Nhật Bản và cách phát triển nó 1000 năm qua

Những điều bạn chưa biết về giấy thủ công Nhật Bản và cách phát triển nó 1000 năm qua

18/04/2018, Thủ công Nhật Bản
Nhà máy sản xuất giấy tại Kochi đã có niên đại hơn 1.000 năm. Các giấy tờ "Hoshogami" và "Sugiwaragami" đã được dành riêng cho Hoàng đế Daigo và được sử dụng để ghi chép các nghi thức của tòa án và các sự kiện chính thức trong thế kỷ 10. Vì yêu thích chất lượng của nó nên hoàng đế đã gửi ông Tosa...
Nghệ thuật gấp giấy origami và câu chuyện về cô bé Sadako Sasaki

Nghệ thuật gấp giấy origami và câu chuyện về cô bé Sadako Sasaki

09/08/2018, Thủ công Nhật Bản
Một số mẫu hình trong nghệ thuật gấp giấy origami nổi tiếng nhất là hạc giấy Nhật Bản. Truyền thuyết nói rằng, nếu bạn gấp đủ 1000 con hạc giấy (gọi là senbazuru), ước muốn của bạn sẽ thành hiện thực...
9 quan niệm thẩm mỹ trong văn hóa của người Nhật Bản

9 quan niệm thẩm mỹ trong văn hóa của người Nhật Bản

25/05/2017, Thủ công Nhật Bản
Trong tiếng Nhật Miyabi có nghĩa là “thanh lịch” điều này có đồng nghĩa với việc loại bỏ tất cả những điều nhơ nhuốc, thô tục. Đã bao giờ bạn nghĩ rằng một bộ phim có xuất hiện lời chửi thề thô tục là hay không? Theo quan niệm về Miyabi thì không. Thế nên trong văn hóa của người Nhật việc xem thư...
Nghệ thuật thư pháp Nhật Bản có lịch sử như thế nào?

Nghệ thuật thư pháp Nhật Bản có lịch sử như thế nào?

06/02/2018, Thủ công Nhật Bản
Thư pháp Nhật Bản ( 書 道shodō ) còn được gọi là shūji ( 習字 ) là một hình thức viết thư pháp, hoặc là viết về nghệ thuật, về tiếng Nhật . Trong một thời gian dài, nhà thư pháp được ái mộ nhất trong Nhật Bản đã đi theo Vương Hy Chi, một thư pháp người Trung Quốc trong thế kỷ thứ 4, nhưng sau khi phá...